The Pritzker Architecture Prize

ဒီတစ္ပတ္ေတာ့ ဗိသုကာေလာကရဲ့ ႏုိဗယ္လ္ဆုလို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ပရစ္ဇ္ကာဆု အေၾကာင္းကုိေျပာျပမယ္။ ဆုခ်ီးျမွင့္တယ္ဆုိတာ လူေတြရဲ့ စိတ္အားထက္သန္မႈ ၾကိဳးစားအားထုတ္မႈေတြကို ျမွင့္တင္ေပးေစတယ္။ အဲ့အတြက္တင္မကပဲ လူေတြရဲ့ ထူးခြ်န္မႈ၊ ကိုယ္ထက္သန္ရာအေပၚ စိတ္အားလူအား ႏွစ္ျမဳပ္ႏုိင္ၿပီး ထူးထူးျခားျခားစြမ္းေဆာင္ႏုိင္မႈေတြကုိ ေလးစားလုိ႔ အသိအမွတ္ျပဳတဲ့ သေဘာအတြက္ဆုိလဲ ဟုတ္ပါတယ္။

ဒီ ပရစ္ဇ္ကာဆု ရဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ တစ္ႏွစ္တစ္ခါ သက္ရွိထင္ရွားရွိေနတဲ့ ဗိသုကာပညာရွင္ တစ္ေယာက္ကို ၄င္းရဲ့ ပင္ကိုယ္အရည္အခ်င္း၊ အေတြးအျမင္ေတြအားလုံး ႏွလံုးအစံုႏွစ္ျမဳပ္ ေပါင္းစပ္ထားတဲ့ ဗိသုကာပညာနဲ ႔ လူသားေတြရဲ့ အက်ိဳး၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္အက်ိဳးအတြက္ အစဥ္အျမဲ ထူးထူးျခားျခား ထင္ထင္ရွားရွား စြမ္းေဆာင္ ေဆာက္လုပ္ႏုိင္မႈကို ဂုဏ္ျပဳတဲ့အေနနဲ႔ ျဖစ္ပါတယ္။


ခ်ီကာဂို အေျခစိုက္ The Hyatt Foundation ကေနၿပီး ၁၉၇၉ခုႏွစ္မွာ ဒီဆုကို တည္ေထာင္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဆုကို ဗိသုကာေလာကရဲ့ ၾသဇာအရွိဆုံး အခန္းအနားဆံုးဆု သို႔မဟုတ္ ဗိသုကာႏုိဗယ္လ္ဆု လုိ႔ သမုတ္ၾကတယ္။ ဒီဆု က ပရစ္ဇ္ကာမိသားဆု ကိုအစြဲျပဳေခၚထားတာပါ။ သူတုိ႔မိသားစုက ပညာေရး၊ လူမႈေရး၊ ေဆးပညာ၊ သိပၸံပညာႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ေတြအတြက္ အစဥ္ ေထာက္ပံ့ေပးသူေတြ အျဖစ္ နာမည္ရွိပါတယ္။ ဒီဆုကို ေဂ်း ေအ ပရစ္ဇ္ကာ (Jay A. Pritzker) က သူ႔ဇနီး စင္ဒီ (Cindy) နဲ႔ အတူ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ သူကေတာ့ ၁၉၉၉ ဇန္န၀ါရီ ၂၃ မွာ ကြယ္လြန္သြားပါတယ္။ သူ႔ရဲ့သားအၾကီးဆံုးျဖစ္တဲ့ ေသာမတ္စ္ ေဂ်. ပရစ္ဇ္ကာ (Thomas) က Hyatt Foundation ရဲ့ ဥကၠဌ ျဖစ္လာပါတယ္။

တြမ္ ပရစ္ဇ္ကာ က ဒီလုိေျပာပါတယ္။ ခ်ီကာဂိုသားေတြအတြက္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔မိသားစု ဗိသုကာပညာကို အထူးသတိျပဳမိတာ မဆန္းပါဘူး။ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ၿမိဳ႕က မိုးေမွ်ာ္တုိက္ေတြ ေမြးဖြားရာ၊ သမိုင္း၀င္ ဗိသုကာပညာရွင္ေတြ ဒီဇုိင္းဆြဲ ေဆာက္လုပ္တဲ့ အေဆာက္အအံုေတြနဲ႔ ျပည့္ႏွက္ရာေနရာျဖစ္လုိ႔ပါပဲ။ ခ်ီကာဂိုရဲ့ ဗိသုကာ က ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ကို ဗိသုကာေလာကရဲ့ အထင္ရွားဆုံးေနရာသို႔ ပို႔ေဆာင္ေပးသလုိ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေဆာက္လုပ္ေနတဲ့ ဟုိတယ္ေတြကလဲ ဗိသုကာ ပညာရဲ့ လူသားေတြ ေနထုိင္လုပ္ရွားမႈေတြအေပၚ သက္ေရာက္ေစမႈကို သတိျပဳမိေစပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မလုိ႔ ၁၉၇၈ခုႏွစ္မွာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ေတြ သက္ရွိထင္ရွားရွိေနတဲ့ ဗိသုကာပညာရွင္ေတြကုိ အသိအမွတ္ျပဳဖုိ႔ အၾကံအစည္နဲ႔ တုံ႔ျပန္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ့္ အေဖနဲ႔ အေမ (ေဂ်းႏွင့္စင္ဒီ ပရစ္ဇ္ကာ) က အဓိပၸါယ္ရွိလွတဲ့ ဆုကို ခ်ီးျမွင့္တဲ့အတြက္ လူထုရဲ့ အေဆာက္အအံုေတြရဲ့ ဗိသုကာလက္ရာေတြကို ပိုမုိ က်ယ္ျပန္႔စြာ သတိျပဳမိႏုိင္တဲ့အျပင္ ဗိသုကာပညာရွင္ေတြ ကိုယ္တုိင္လည္း တီထြင္ဖန္တီးႏုိင္မႈစြမ္းရည္ကို ပိုမုိ ျမွင့္တင္ႏုိင္ေစတယ္လုိ႔ ယံုၾကည္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္လည္း ကြ်န္ေတာ့္မိသားစုရဲ့ အစဥ္အလာကို ဆက္လက္သယ္ယူခြင့္ရလုိ႔ အလြန္ ဂုဏ္ယူမိပါတယ္။ ကဲ စာဖတ္ပရိသတ္လည္း ဒီမိသားစုရဲ့ ဗိသုကာကို ေလးစားတန္ဖုိးထားတဲ့ အေၾကာင္းသိေလာက္ေရာေပါ့။

ဆုခ်ီးျမွင့္တဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္နဲ႔ ဆုလဒ္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ႏုိဗယ္ဆုရဲ့ ပံုစံကို အတုယူထားပါတယ္။ ပရစ္ဇ္ကာ ဗိသုကာဆုရွင္ေတြက ေဒၚလာ ၁၀၀ ၀၀၀၊ အသိအမွတ္ျပဳ လက္မွတ္နဲ႔ ၁၉၈၇ ကတည္းက ခ်ီးျမွင့္တဲ့ ေၾကးျပားဆုတံဆိပ္ကို ရရွိပါတယ္။

ဆုကို ႏုိင္ငံတကာမွ အစိုးရ ေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ စာေရးဆရာ၊ ေ၀ဖန္ေရးဆရာ၊ ပညာေရးသမား၊ ဗိသုကာပညာရွင္၊ ဗိသုကာ အစည္းအရုံးေတြ၊ စက္မႈလုပ္ငန္းရွင္ေတြစတဲ့ မည္သူမဆုိ ၾကီးက်ယ္ခန္းနားတဲ့ ဗိသုကာ ကို ပိုမုိ တုိးတက္ေအာင္ စြမ္းေဆာင္ႏုိင္တဲ႔ သူတုိင္းရရွိႏုိင္တယ္။ မည္သည့္ႏုိင္ငံသား မည္သည့္လူမ်ိဳးမဆုိ မည္သည့္ ယံုၾကည္ခ်က္ရွိရွိ ခြဲျခားမႈမရွိပဲ ခ်ီးျမွင့္ပါတယ္။

နာမည္ တင္သြင္းျခင္း လုပ္ငန္းစဥ္ကို ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း ႏုိ၀င္ဘာလမွာ ပိတ္ပါတယ္။ အဲ့လ ေနာက္ပိုင္း တင္သြင္းလာတဲ့ သူေတြကုိ ေနာက္ႏွစ္ထဲမွာထည့္ပါတယ္။ ယခုခ်ိန္ထိ အမည္တင္သြင္းသူေပါင္း ၅၀၀ ေက်ာ္ရွိၿပီး ႏုိင္ငံေပါင္း ၄၇ႏုိင္ငံရွိပါတယ္။ ေနာက္ဆုံး ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကိုေတာ့ ႏုိင္ငံတကာ အမွတ္ေပးဒိုင္ေတြက လွ်ိဳ႕၀ွက္မဲေပးစနစ္နဲ႔ အေသးစိတ္မဲခြဲ ဆံုးျဖတ္ပါတယ္။

ေၾကး ဆုတံဆိပ္ကို ခ်ီကာဂိုရဲ့ နာမည္ေက်ာ္ ဗိသုကာပညာရွင္ မိုးေမွ်ာ္တုိက္ေတြရဲ့ဖခင္ Louis H. Sullivan ေရးဆြဲထားတာပါ။ ဆုတံဆိပ္ရဲ့ တစ္ဖက္မွာ ပရစ္ဇ္ကာဆုရွင္နာမည္ကို ကဗၺည္းထုိးဖုိ႔ ေနရာ ထားရွိပါတယ္။ ေနာက္တစ္ဖက္မွာေတာ့ တည္တ့ံခုိင္မာမႈ၊ အသံုး၀င္မႈ၊ ၀မ္းေျမာက္ေစမႈ (firmness, commodity, delight) လုိ႔ ေရးထိုးထားတယ္။ Henry Wotton ရဲ့ quote ျဖစ္တဲ့ “ အက်ိဳးရလဒ္က အေကာင္းဆံုးေဆာက္လုပ္နုိင္ဖုိ႔။ အေကာင္းဆံုး ေဆာက္လုပ္ႏုိင္မႈဟုဆုိရာ ဤအေျခေန သံုးခုေပၚမူတည္တယ္။ အသံုး၀င္မႈ၊ ခုိင္မာမႈ၊ ၀မ္းေျမာက္ေစမႈေတြ။” ကေန ႏုတ္ယူသံုးဆဲြထားတာပါ။
ခုႏွစ္အလုိက္ ဆုရရွိသူေတြရဲ့စာရင္းကို ေအာက္မွာေဖာ္ျပထားပါတယ္။ စာဖတ္သူေတြ စိတ္၀င္စားရင္ ဂူဂဲလ္လုိက္ၾက ေပါ့ဗ်ာ။ ေအာက္ပါပုံစံ အတုိင္း ေရးထားပါတယ္။
ခုႏွစ္
ဆုရရွိသူအမည္၊ ႏုိင္ငံ
ဆုခ်ီးျမွင့္ရာ ေနရာ
1979
Philip Johnson of the United States
presented at Dumbarton Oaks, Washington, DC

1980
Luis Barragán of Mexico
presented at Dumbarton Oaks, Washington, DC

1981
James Stirling of Great Britain
presented at the National Building Museum, Washington, D.C.

1982
Kevin Roche of the United States
presented at The Art Institute, Chicago, Illinois

1983
Ieoh Ming Pei of the United States
presented at The Metropolitan Museum of Art, New York, New York

1984
Richard Meier of the United States
presented at the National Gallery of Art, Washington, DC

1985
Hans Hollein of Austria
presented at the Huntington Library, Art Collections and Botanical Gardens, San Marino, California

1986
Gottfried Boehm of Germany
presented at Goldsmiths' Hall, London, England

1987
Kenzo Tange of Japan
presented at the Kimbell Art Museum, Fort Worth, Texas

1988
Gordon Bunshaft of the United States
and Oscar Niemeyer of Brazil
presented at The Art Institute, Chicago, Illinois

1989
Frank O. Gehry of the United States
presented at Todaiji Buddhist Temple, Nara, Japan

1990
Aldo Rossi of Italy
presented at Palazzo Grassi, Venice, Italy

1991
Robert Venturi of the United States
presented at Palacio de Iturbide, Mexico City, Mexico

1992
Alvaro Siza of Portugal
presented at the Harold Washington Library Center, Chicago, Illinois

1993
Fumihiko Maki of Japan
presented at Prague Castle, Czech Republic

1994
Christian de Portzamparc of France
presented at The Commons, Columbus, lndiana

1995
Tadao Ando of Japan
presented at the Grand Trianon and Chateau of Versailles, France

1996
Rafael Moneo of Spain
presented at the construction site of The Getty Center, Los Angeles, California

1997
Sverre Fehn of Norway
presented at the construction site of The Guggenheim Museum, Bilbao, Spain

1998
Renzo Piano of Italy
presented at The White House, Washington, D.C.

1999
Sir Norman Foster of the United Kingdom
presented at the Altes Museum, Berlin, Germany

2000
Rem Koolhaas of The Netherlands
presented at the Jerusalem Archaeological Park, Israel

2001
Jacques Herzog and Pierre de Meuron of Switzerland
presented at Thomas Jefferson's Monticello, Virginia

2002
Glenn Murcutt of Australia
presented at Michelangelo's Campidoglio, Rome, Italy

2003
Jørn Utzon of Denmark
presented at The Royal Academy of Fine Arts of San Fernando

2004
Zaha Hadid of the United Kingdom
presented at the State Hermitage Museum of St. Petersburg, Russia.

2005
Thom Mayne of the United States
presented at the Jay Pritzker Pavillion of Chicago's
Millennium Park.

2006
Paulo Mendez da Rocha of Brazil
presented at the Dolmabahçe Palace of Istanbul, Turkey.

2007
Richard Rogers of the United Kingdom
presented at the The Banqueting House of London, England.

၂၀၀၈ ခုႏွစ္အတြက္ ပရစ္ဇ္ကာဆုရွင္ကေတာ့ ျပင္သစ္ႏုိင္ငံမွ Jean Nouvel ျဖစ္ပါတယ္။ ၀ါရွင္တန္ ဒီစီ မွာ ခ်ီးျမွင့္ခဲ့ပါတယ္။
အထက္ပါအေၾကာင္းအရာမ်ားကို www.pritzkerprize.com ကေနႏုတ္ယူ ဘာသာျပန္ထားပါတယ္။ အဲ့ဒီ့ ၀က္ဆုိက္မွာ ဆုခ်ီးျမွင့္ပဲြအခမ္းအနားေတြ ရဲ့ ဗီဒီယိုေတြ ၾကည့္လုိ႔ရသလုိ ပရစ္ဇ္ကာဆုရွင္ေတြ အေၾကာင္းလည္း ဖတ္လို႔ရပါတယ္။
စာဖတ္သူေတြ လည္း ဗိသုကာအေၾကာင္းပိုမို စိတ္၀င္စားၿပီး တန္ဖိုးထားတတ္လာႏုိင္ပါေစလုိ႔ ဆုေတာင္းရင္း ဒီတစ္ပတ္ေတာ့ ဒီတြင္ ရပ္ပါရေစ။ ေနာက္အပတ္အတြက္ သမုိင္းကို ျပန္လွန္လုိ႔ သမိုင္းေခတ္တစ္ေခတ္ရဲ့ ဗိသုကာ အေၾကာင္းကို တင္ျပမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေစာင့္ေမွ်ာ္ဖတ္ရႈၾကပါလုိ႔။

လင္းစစ္သူ