ႏွလံုးသားျပႆနာအေျဖရွာ

ျပီးခဲ့တဲ့ September 28th ရက္ေန.ဟာ ကမၻာ့ ႏွလံုးမ်ားေန. ျဖစ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီေန.ကိုဂုဏ္ျပဳျပီး ဒီpost ကိုတင္လိုက္ပါတယ္။

"အိမ္နားက အဖိုးၾကီး တစ္ေယာက္ heart attack ရသြားတယ္" ၊ ရုပ္ရွင္ထဲက မင္းသမီးအေမ ေအာင့္တယ္ ၊ ေအာင့္တယ္ ဆိုျပီး ရင္ဘတ္ကို ဖိျပီး လဲက်သြားတယ္" စသျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္တို. ပတ္၀န္းက်င္မွာ ဒီလို စကားေတြ ၾကားေနရ တတ္ပါတယ္။ ဒါဟာ heart attack ဆိုတဲ့အလြန္ဆိုးရြားတဲ့ ႏွလံုး ေရာဂါေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးပညာ ေခၚအေ၀ၚနဲ. Myocardial Infarction (MI) လို.လည္း ေခၚပါတယ္။ လူေတြရဲ. ေနထိုင္မႈပံုစံ (Life style) ေျပာင္းလဲ လာတာနဲ. အမွ် ဒီလို ေရာဂါေတြ ေန.စဥ္နဲ. အမွ် ပိုပိုျပီး ျဖစ္လာ ၾကပါတယ္။ စကၠန္. နဲ. မိနစ္ နဲ. အမွ် ဒီေရာဂါနဲ. လူေတြ ေသဆံုး ေနၾက ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေရာဂါ အေၾကာင္း ၊ မျဖစ္ေအာင္ နဲ. ကုသနည္းတဲ့ နည္းလမ္းေတြကို ဒီအပတ္ ေဖာ္ျပေပး လိုက္ပါတယ္။




ဒီေရာဂါ အေၾကာင္း အေသးစိတ္ မေျပာခင္ ႏွလံုးရဲ. ေသြးေၾကာ ဖြဲ.စည္းပံုကို အရင္တင္ျပလိုပါတယ္။ ႏွလံုးဟာ လူတစ္ကိုယ္လံုးမွာ ရွိတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြ အားလံုးဆီကို ေသြးေရာက္ေအာင္ ပို.ေဆာင္ေပးသလို သူကိုယ္တိုင္လည္း ေသြးရဖို.လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏွလံုးဟာ ပံုမွန္အလုပ္လုပ္ႏိုင္ဖို. ဆိုရင္ သူ.ကို အဓိကေသြး supply လုပ္ေနတဲ့ ေသြးေၾကာေတြျဖစ္တဲ့ Left Coronary Artery နဲ. Right Coronary Artery တို.ဆီကေနေသြး မျပတ္ရရွိဖို. လိုပါတယ္။ ဒီေသြးေၾကာေတြက ပံုမွာျပထားတဲ့အတိုင္း Aorta ဆိုတဲ့ ေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီး ဆီကေန ထြက္လာၾကပါတယ္။ ဒီ Left နဲ. Right Coronary ေသြးလႊတ္ ေၾကာေတြက ႏွလံုးၾကြက္သားေတြရဲ. ဘယ္အျခမ္းနဲ. ညာဘက္အျခမ္းတို.ကို အသီးသီး ေသြးေတြ ေရာက္ေအာင္ ပို.ေဆာင္ၾကပါတယ္။

Left Coronary Artery ကေန Anterior Interventricular Artery နဲ. Circumflex Artery ဆိုျပီး ျဖာထြက္လာၾကျပီး ႏွလံုးရဲ.အေနာက္ဘက္ျခမ္းကို ေကြ.၀င္သြားပါတယ္။ ပံုမွာ ေတြ.ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။

Right Coronary Artery ကေန Marginal Artery (ႏွလံုးရဲ.ေရွ.ဘက္ျခမ္း ေအာက္ဘက္မွာ) နဲ. Posterior Interventricular Artery (ႏွလံုးေနာက္ဘက္ျခမ္းမွာ) ဆိုျပီး ခြဲထြက္ လာၾကပါတယ္။

ေရာဂါျဖစ္ပံု


အခုေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ coronary artery ေတြကို တစ္ခုခုပိတ္ဆို.ခဲ့မယ္ဆိုရင္ ႏွလံုးၾကြက္သားေတြ ဆီကို ေသြးေရာက္တာကို ဟန္.တား ေႏွာင့္ေႏွး ေစပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ပိတ္ဆို.ႏိုင္တဲ့ အရာကေတာ့ atherosclerotic plaque လို.ေခၚတဲ့ အဆီခဲ(lipid) ဥပမာ-cholesterol အခဲ ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခဲဟာ အစပိုင္းမွာ ႏွလံုးေသြးေၾကာရဲ. အတြင္းနံရံမွာ တြယ္ကပ္ေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမဲျမဲေတာ့မတြယ္ကပ္ႏိုင္ပါဘူး။ တစ္ခ်ိန္မွာေတာ့ ေသြးစီးေၾကာင္းနဲ. အတူ ဒီအဆီခဲက ျပဳတ္ထြက္ျပီး ေသြးေၾကာရဲ. တစ္ေနရာမွာ ဆို.ပါေလေရာ။ ဆို.သြားေတာ့ အဲဒီေသြးေၾကာက supply လုပ္တဲ့ သက္ဆိုင္ရာ ႏွလံုးၾကြက္သား ေတြဟာေသြးနဲ. အတူပါတဲ့ oxygen မရရွိေတာ့ပါဘူး။ ဒီလိုေသြးမရေတာ့ဘဲ မိနစ္ ၂၀ ကေန ၄၀ အထိၾကာရင္ ႏွလံုးၾကြက္သားေတြ ဟာ ေသသြားပါတယ္။ (ischemia လို.ေခၚပါတယ္)။ ဒီအခါ ရင္ဘတ္ေအာင့္တဲ့ ေ၀ဒနာခံစားရပါတယ္။ အဆီခဲပိတ္တတ္သလို ေသြးခဲလည္း ပိတ္ႏိုင္ပါတယ္။

ႏွလံုးၾကြက္သားဟာ ေသျပီးရင္ ျပန္မေကာင္းလာေတာ့ ပါဘူး။ ေသသြားတဲ့ ႏွလံုးၾကြက္သားေတြ ေနရာမွာ အမာရြတ္ေနနဲ. Fibrous tissue ေတြ၀င္လာျပီး ေနရာယူ ၾကပါတယ္။(Fibrosis လို.ေခၚပါတယ္) (ကၽြန္ေတာ္တို. လက္မွာ ဒဏ္ရာရျပီး အနာက်က္ေတာ့မယ္ ဆိုရင္ အနာေဖး မာမာေလးျဖစ္လာသလိုမ်ိဳးပါ) ႏွလံုးဟာ စည္းခ်က္က်က် ပံုမွန္ခုန္ႏိုင္ဖို. အတြက္ ဓာတ္အား (impulse) ေတြဟာ Sino-Atrial node (SA node) (pacemaker) လို.ေခၚတဲ့ ေနရာကေန အဓိကထုတ္လႊတ္ပါတယ္။ ျပီးမွ ႏွလံုးၾကြက္သားအသီသီးကို ဓာတ္အားေရာက္ျပီး ႏွလံုးက စည္းခ်က္က်က် ခုန္ရတာပါ။ ပံုျပထားပါတယ္။


ခုနကလို Fibrosis oင္သြားတဲ့ေနရာ ကို ဓာတ္အားကျဖတ္မစီးႏိုင္ပါဘူး။ ဒီအခါမွာ ႏွလံုးက ခုန္တဲ့ေနရာခုန္ မခုန္တဲ့ေနရာမခုန္ ျဖစ္လာတာကို arrhythmia လို.ေခၚပါတယ္။ ဒါဟာေသေစႏိုင္ပါတယ္။ ventricular arrhythmia ဆိုတာကေတာ့ အဆိုးဆံုး arrhythmia ကို ဆိုလိုတာပါ။

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား

၁။ ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္း (Chest pain) (Angina)

ရင္ဘတ္ေအာင့္တာ ကေတာ့ MI ရဲ. Common ျဖစ္တဲ့ ေရွ.ေျပး လကၡဏာတစ္ခုပါ။ ေအာင့္လိုက္ ေပ်ာက္လိုက္ ျဖစ္တတ္ျပီး ခံစားရတဲ့အခ်ိန္မွာ လူနာေတြေျပာတတ္တာက ရင္ထဲမွာ တင္းက်ပ္ျပီးေနလို.မေကာင္းဘူး၊ ေလးတဲ့ ပစၥည္းတစ္ခုခုနဲ. ရင္ဘတ္ကိုဖိထားသလိုပဲ၊ စသျဖင့္ ေျပာတတ္ၾကပါတယ္။ ဒီရင္ဘတ္ေအာင့္တာက ႏွလံုးၾကြက္သားဆီ ေသြး(oxygen) မေရာက္ဘဲ ၾကြက္သားေသျပီးပုပ္သြားတဲ့အခါ (ischemia) မွာျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေအာင့္တဲ့အခါ Pain Radiation ရွိပါတယ္( နာတာကဘယ္ဘက္ ရင္ဘတ္ကေနအစျပဳျပီး ဘယ္ဘက္ လက္ေမာင္းအတြင္းဘက္ ၊ ေအာက္ဘက္ေမးရိုး၊ လည္ပင္း နဲ. ၀မ္းဗိုက္ဘက္ေတြကုိပါ ပ်ံ.ႏွံ.တတ္ပါတယ္) ။ပံုမွာျပထားပါတယ္။

၂။ အသက္ရႈရခက္ခဲျခင္း (Dyspnea)

၃။ ေခၽြးေစးမ်ားထြက္ျခင္း (Diaphoresis)

၄။ ႏြမ္းနယ္ျခင္း၊ ေခါင္းအနည္းငယ္ကိုက္ျခင္း

၅။ ပ်ိဳ.အန္ျခင္း

၆။ ရင္တုန္ျခင္း

၇။ သတိလစ္ျခင္း နဲ.

၈။ ရုတ္တရက္ေသဆံုးျခင္း ေတြျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။


ေရာဂါရွာေဖြ စမ္းသပ္စစ္ေဆးျခင္း

ဒီေရာဂါျဖစ္မျဖစ္ ဘယ္လိုစမ္းသပ္စစ္ေဆးမလဲဆိုရင္ --

၁။ ECG (Electrocardiogram) နဲ.စစ္ေဆးရင္ ေပၚေနတဲ့ လိႈင္းေတြကိုၾကည့္ျပီး ႏွလံုးရဲ. ဘယ္အပိုင္း ေကာင္းေကာင္း အလုပ္လုပ္ မလုပ္သိႏိုင္တယ္။ သူက ႏွလံုးၾကြက္သားေတြမွာ ျဖတ္သန္းစီးဆင္းေနတဲ့ လွ်ပ္စစ္လိႈင္းေတြကို ပံုေဖာ္ေပးတာျဖစ္တဲ့ အတြက္ ဘယ္အပိုင္းက လွ်ပ္စစ္ရမရသိႏိုင္တယ္။

၂။ Cardiac Markers ေတြျဖစ္တဲ့ creatine kinase(CK) enzyme, Troponin I, Lactate Dehydrogenase နဲ. Aspartate transaminase စတဲ့ enzyme ေတြ၊ ဓာတ္ပစၥည္းေတြဟာ ႏွလံုးဒဏ္ရာရျပီဆိုတာနဲ. ေသြးထဲမွာျမင့္တက္လာတဲ့အတြက္ ေသြးထဲမွာဒီပစၥည္း အနည္းအမ်ားကိုလည္း စစ္ေဆးျပီးေရာဂါရဲ. ေျခေနကို ခန္.မွန္းႏိုင္ပါတယ္။

၃။ Coronary Angiogram ကေတာ့ ေပါင္မွာရွိတဲ. Femoral Artery ကေန (radio-opaque dye)ဆိုတဲ့ X-ray မျဖတ္ႏိုင္တဲ့ dye ကို ထည့္သြင္း လိုက္ျပီး ေသြးထဲကို dye ေတြေရာက္ေစပါတယ္။ ျပီးေတာ့ႏွလံုးကို X-ray (Fluroscopy) ေတြကို ရိုက္ယူတဲ့အခါမွာ က်ဥ္းေနတဲ့၊ ပိတ္ေနတဲ့ ႏွလံုးေသြးေၾကာေတြ ရဲ.ေနရာကို ေတြ.ႏိုင္တာေပါ့။


ကုသမႈ

အေရးေပၚကုသမႈ

အေရးေပၚေျခေန ျဖစ္တဲ့ လူနာ ရုတ္တရက္လဲက်သြာခ်ိန္မွာ-

-ဘာလုပ္ရမွန္းမသိ ေစာင့္ဆိုင္းမေနဘဲ လူနာတင္ကားေခၚသင့္ပါတယ္။ ဒါမွ ႏွလံုးၾကြက္သားေတြကို ထိခိုက္မႈ နည္းႏိုင္သမွ်နည္းမွာျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ.က (Time is Muscle) လို.ေတာင္ေျပာၾကပါတယ္။

-လူနာတင္ကားမလာခင္ လူနာကို သက္ေတာင့္သက္သာရွိမယ့္ အေနအထားမွာထားပါ။

-ေသြးခဲေပ်ာ္ေစတဲ့ သတိၱရွိတဲ့ Aspirin ကိုရွိရင္ တိုက္ပါ။ တကယ္လို. ေဆးမမ်ိဳႏိုင္ရင္ လွ်ာေအာက္မွာ(sublingual) ေဆးကိုထည့္ႏိုင္ပါတယ္။

-ရင္ဘတ္ေအာင့္ တဲ့အခါေပးေလ့ရွိတဲ့ GTN လို.ေခၚတဲ့ Glyceryl Trinitrate ကိုေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေဆးကေတာ့ လွ်ာေအာက္မွာငံုတဲ့ႏွလံုးေဆး လို.လူသိမ်ားေနတဲ့ေဆးပဲျဖစ္ပါတယ္။

-လူနာရဲ. ေသြးခုန္ႏႈန္း၊ အသက္ရႈမွန္မမွန္၊ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ နဲ. သတိရွိမရွိဆိုတာကိုလည္း ျဖစ္ႏိုင္ရင္ တိုင္းတာျပီး ေစာင့္ၾကည့္သင့္ပါတယ္။

-ဒီလိုၾကည့္ေနရင္းကမွ ႏွလံုးမခုန္ေတာ့ရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ အသက္ရႈရပ္သြားရင္ CRP (Cardiopulmonary Resuscitation) လုပ္ေပးရပါမယ္။ လက္ႏွစ္ဘက္နဲ. လူနာရဲ.ႏွလံုးေပၚကိုတင္ျပီး ဖိျပီး လူနာရဲ. ပါးစပ္ထဲကို ကိုယ့္ပါးစပ္နဲ. ေတ့ျပီး ေလမႈတ္သြင္းတာကို ဆိုလိုတာပါ။ ဒီနည္းနဲ. လူနာတင္ကားမလာမခ်င္း၊ သတိမရမခ်င္း တတ္ႏိုင္သေလာက္ လုပ္ေပးရပါမယ္။

-လူနာတင္ကား လာလို. ကားမွာ defibrillator (ႏွလံုးႏႈိးစက္)ပါတယ္ဆို ရင္အဲဒါနဲ. ႏွလံုးကို ႏိႈးမွာပါ။

ပံုမွန္ကုသမႈ

ေသြးခဲျဖစ္တာမျဖစ္ေစတဲ့ Aspirin, Glyceryl Trinitrate, Heparin စတဲ့ေဆးေတြကေတာ့ First Line Drugs ေတြလို.ေျပာရမွာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေဆးေတြေၾကာင့္ ေသြးေၾကာေတြထဲမွာေသြခဲျဖစ္ႏႈန္း နည္းေစမွာပါ။ ဒါမွပိတ္ဆို.တဲ့ႏႈန္းလည္း နည္းေစမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေဆးေတြ ေသာက္ရင္ ေသြးခဲတာကို မျဖစ္ေစေတာ့တဲ့အတြက္ ဥပမာ သြားႏႈတ္မယ္ဆိုရင္ဒီေဆးေတြ ကိုမေသာက္ထားရပါဘူး။ ေသာက္ထားရင္ ေသြးတိတ္မွာမဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေဆးေတြ ေသာက္ေနရင္ သတိထားရပါမယ္။

Percutaneous coronary intervention (PCI) ဆိုတဲ့ နည္းပညာကိုလည္း သံုးလာၾကပါျပီ။ ဒါကေတာ့ coronary angiogram ရိုက္ျပီး ေသြးေၾကာက်ဥ္း(သို.) ပိတ္ေနတဲ့ ေနရာကိုေတြ.ေအာင္ရွာျပီး ေသြးေၾကာခ်ဲ.ပါတယ္(angioplasty).

ေနာက္တစ္နည္းကေတာ့ အၾကီးစားခြဲစိတ္မႈတစ္ခုျဖစ္တဲ့ CABG (Coronary Artery Bypass Graft Surgery) ပါပဲ။ ေျခသလံုးက Great Saphenous Vein ကိုျဖတ္ယူျပီး ပိတ္ေနတဲ့ Coronary Artery ေနရာကိုေက်ာ္ျပီး ႏွလံုးၾကြက္သားေတြ ေသြးပံုမွန္ရရွိေအာင္ လုပ္တာပါ။ ဒီ ခြဲစိတ္မႈေၾကာင့္ အသက္ခ်မ္းသာရာရ သြားတဲ့လူေတြမနည္းပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ကုန္က်စရိတ္ေတာ့ ျမင့္မားပါတယ္။ သာမန္ လက္လုပ္လက္စားဆိုရင္ ဒီခြဲစိတ္ စရိတ္ကိုတတ္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။

ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ိဳးမ်ား

၁။ Congestive Heart Failure -ႏွလံုးေကာင္းမြန္စြာ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ျခင္း– MI ေၾကာင့္ ႏွလံုးရဲ. Pump action ပ်က္တာကိုေျပာတာပါ။

၂။ Myocardial Rupture- ေသသြားတဲ့ ႏွလံုးၾကြက္သားေတြေပါက္ထြက္ကုန္ျခင္း

၃။ Arrhythmia- ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းမမွန္ေတာ့ဘဲ ခုန္ခ်င္သလိုခုန္တာကိုေျပာတာပါ။

၄။ Pericarditis - ႏွလံုးကိုအုပ္ထာတဲ့ အိတ္ေရာင္ယမ္းျခင္း

၅။ Cardiogenic shock- ႏွလံုးေကာင္းေကာင္း အလုပ္မလုပ္တဲ့အတြက္ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြဆီ ေသြးလံုေလာက္ေအာင္ ညွစ္ျပီး မပို.ေဆာင္ေပးႏိုင္တဲ့ အတြက္ ေနာက္ဆံုးမွာ ေသြးေပါင္ေတြအရမ္းက်ဆင္းျပီး အသက္ဆံုးရံႈးတဲ့ အထိျဖစ္ေစပါတယ္။

ေရာဂါမျဖစ္ေစဖို.

MI တစ္ခါရျပီးတဲ့ လူေတြဟာ ေနာက္ထပ္ ထပ္မျဖစ္ေစဖို. ေဆးေတြကို ေရရွည္စြဲျပီး ေသာက္ရပါတယ္။ ဒီလိုမွမေသာက္ရင္ ေနာက္ထပ္ တစ္ခါ MI ျဖစ္ရင္ျဖစ္၊ ျဖစ္လို.ျပန္ေကာင္းရင္လည္း၊ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာျပတ္ တဲ့ေ၀ဒနာ ခံစားရႏိုင္ပါတယ္။

ဒီေရာဂါဟာ ေယာက်္ားေတြမွာ ပိုျဖစ္တဲ့ အတြက္ ေရာဂါမျဖစ္ဖို. အတြက္ ေဆးလိပ္၊ အရက္ေရွာင္ပါ၊ မေသာက္တာအေကာင္းဆံုးပါ၊ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း ပံုမွန္လုပ္ပါ။ အဆီမ်ားတဲ့ အစားအေသာက္ေတြကို တတ္ႏိုင္သမွ်ေရွာင္သင့္ပါတယ္။ စိတ္သက္သာ ေပါ့ပါးေအာင္အျမဲ ေနသင့္ပါတယ္။ ဒီလိုေကာင္းမြန္မွန္ကန္တဲ့ life style အတိုင္းေနထိုင္မယ္ဆိုရင္

အခုေျပာခဲ့လို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ခံစားရမယ့္ Myocardial Infarction ဆိုတာလည္း ျဖစ္ဖို. ရာႏႈန္းနည္းသြားမွာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီတစ္ပတ္ေတာ့ ဒီမွ်နဲ. ေက်နပ္မယ္လို.ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။

ေဒါက္တာရမ္းကု

Source: http://en.wikipedia.org/wiki/Myocardial_infarction