The Six Basic Rights of Consumers

အခု ကၽြန္ေတာ္ U.S. က ကုန္ပစၥည္း ႏွင့္ ၀န္ေဆာင္မႈေတြ သံုးစြဲသူ တို႕ရဲ႕ အေျခခံ Rights (အခြင့္အေရး) ၆ခု ကို မိတ္ဆက္ ေပးခ်င္ပါတယ္။ အခု ႏိုင္ငံ ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားမွာ ထုတ္လုပ္သူ ေတြက မိမိတို႕ စိတ္ၾကိဳက္ ထုတ္ခ်င္တိုင္း ထုတ္လို႕ မရပါဘူး။ ထုတ္လုပ္သူေတြက သံုးစြဲသူေတြရဲ႕ Rights ေတြလည္း အေလးထား ရမယ္။ ခ်ိဳးေဖာက္ရင္ေတာ့ တရားစြဲ ခံရမယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ တိုင္းျပည္မွာေတာ့ ဒါေတြ မရွိေသး ပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ရဲ႕ တရားဥပေဒကို ေစာင့္ထိန္းေနတဲ့ လူေတြက တရား မွ်တမႈ မရွိေတာ့ တစ္ခုခု ျဖစ္ရင္လည္း တရားစြဲလို႕လည္း မရသလို ေနာက္ထပ္ ဒီ တရား၀င္ လူ႕အခြင့္ အေရး ေတြက မရွိေတာ့ တစ္ခုခု ျဖစ္လာရင္ "ကိုယ့္ထိုက္ကိုယ့္ကံ" လို႕ပဲ သတ္မွတ္ေလ့ ရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံဟာ တိုးတက္ လာတာႏွင့္ အမွ် သံုးစြဲသူေတြကို ကာကြယ္ျခင္း "Consumers Protection" ဆိုတာ ရွိလာမွာ အမွန္ပါ။

အခု မိတ္ဆက္ ေပးမယ့္ အခ်က္ ၆ခ်က္ ထဲက ၄ခ်က္ဟာ U.S. မွာ သမၼတ ကေနဒီက Consumer Bill of Rights ကို တင္သြင္း အေကာင္အထည္ ေဖာ္ခဲ့တာပါ။ သူ႕ေခတ္ တုန္းက ေတာ့ ၄ခ်က္ပဲ ရွိပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ ၂ခ်က္က ေနာက္ သမၼတ ႏွစ္ေယာက္က သူတို႕ ေခတ္ေတြမွာ ထပ္ျပီး ထည့္ခဲ့တာပါ။ ဒီ ၆ခ်က္ဟာ ဆိုရင္ တစ္ျပည္လံုးမွာ ရွိတဲ့ သံုးစြဲသူ အေပါင္းကို ကာကြယ္မႈ ေတြ အမ်ားၾကီး ေပးေနပါတယ္။ သံုးစြဲသူေတြ အတြက္ အရမ္းလည္း အေရးပါျပီး မရွိမရွိ လိုအပ္ ပါတယ္။ ဒီ ၆ခ်က္ကေတာ့ -

1. The Right to Safety (လံုျခံဳခြင့္)
2. The Right to Be Informed (အေၾကာင္းၾကားခံရခြင့္)
3. The Right to Choose (ေရြးျခယ္ခြင့္)
4. The Right to be Heard (နားေထာင္ခံခြင့္)
5. The Right to Consumer Education (အခြင့္အေရးမ်ားကို သိပိုင္ခြင့္)
6. The Right to Service

1. The Right to Safety
ဒီအခ်က္က အရမ္း အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္ တစ္ခုပါ။ သံုးစြဲသူေတြ ၀ယ္ယူလိုက္တဲ့ ကုန္ပစၥည္းတစ္ခု၊ ၀န္ေဆာင္မႈတစ္ခု က သံုးစြဲသည့္ အခါမွာ လံုျခံဳမႈ ရွိေစျခင္း၊ လံုျခံဳမႈ ရွိရမည္ ဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္ပါ။ အဆိုပါ ကုန္ပစၥည္းက သံုးစြဲသူေတြက အႏၱာရာယ္ တစ္စံုတစ္ခု မသက္ေရာက္ ေစရပါဘူး။ ထို႕အျပင္ ထုတ္လုပ္သူေတြက သူတို႕ရဲ႕ ကုန္ပစၥည္း ေတြရဲ႕ အရည္အခ်င္း ႏွင့္ အားထားႏိုင္စြမ္း ေတြကို လံုျခံဳ စိတ္ခ် ရပါေၾကာင္းကို ေသခ်ာစြာ စစ္ေဆးျပီး လုပ္ရပါမယ္။ U.S. မွာ Food and Drug Administration and the Consumer Product Safety Commission အစရွိတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြက ထုတ္လုပ္သူေတြကို သက္ဆိုင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြနဲ႕ ျပီးျပည့္စံုတဲ့ ကုန္ပစၥည္းေတြ ထုတ္လုပ္ေစရန္ ဖိအား ေပးပိုင္ခြင့္ ရွိပါတယ္။ အကယ္၍ သံုးစြဲသူေတြ မေက်မနပ္ ျဖစ္ခဲ့သည္ ရွိေသာ္ ထုတ္လုပ္သူေတြက ကုန္ပစၥည္းေတြကို ထုတ္လုပ္သူေတြကို ျပန္ေပးျပီး ပိုက္ဆံ ျပန္ယူျခင္း (Refunding) ဆိုတဲ့ အခြင့္အေရးကို လည္း ေပးစြမ္း ႏိုင္ရမယ္။ Quality and Reliability မရွိတဲ့ ကုန္ပစၥည္းေတြကို ျပန္လည္ သိမ္းဆည္းရမယ္။ Public Warnings ေတြ ထုတ္ရမယ္။ ဒါ့အျပင္ သံုးစြဲသူေတြကို စိတ္ေက်နပ္ေစရန္ တစ္စံုတစ္ခု ျပန္ျပီး ေပးဆပ္ရမယ္ (Reimbursement)။

2. The Right to Be Informed
ကုန္ပစၥည္းတစ္ခုရဲ႕ သက္ဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္ ေတြ အားလံုးကို ၀ယ္ယူ သံုးစြဲသူေတြက သူတို႕ အဆိုပါ ကုန္ပစၥည္းကို မ၀ယ္ယူခင္ အားလံုး သိလို႕ရေအာင္ အဆင္သင့္ ျဖစ္ေနရပါမယ္။ ဥပမာ - စားေသာက္ကုန္ ပစၥည္း တစ္ခုက ပါ၀င္တဲ့ အရာ ေတြ အားလံုး၊ ျပီးေတာ့ အာဟာရ ဓာတ္ေတြ၊ ဒါေတြ အားလံုးဟာ အဆိုပါ အစားအစာ ကို ထုတ္ပိုးထားတဲ့ အရာေပၚမွာ အဆင္သင့္ ျဖစ္ေနရမယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ အ၀တ္အစားေတြက ေရေအးနဲ႕မွ ေလွ်ာ္ရမယ္။ ဟိုလို ဒီလို ေလွ်ာ္လို႕ မရဘူး။ ဒါေတြ ကိုလည္း အားလံုး ထည့္သြင္းထားရမယ္။ ဒါ့အျပင္ ေနာက္ထပ္ အေရးၾကီးတာက ထုတ္လုုပ္သူေတြက သံုးစြဲသူေတြကို သူတို႕ရဲ႕ ကုန္ပစၥည္း သံုးစြဲသည့္ အခါ ဘယ္ဒုကၡေတြ ျဖစ္ေစ ႏိုင္လဲ ဆိုတာကို လည္း အေၾကာင္းၾကား ရပါမယ္။

3. The Right to Choose
သံုးစြဲသူေတြမွာ ေ၇ြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ ဆိုတာလည္း ရွိရပါဦးမယ္။ U.S. စီးပြားေရး ေလာကရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ အရ ထုတ္လုပ္သူေတြ ထဲမွာ ျပိဳင္ဆိုင္မႈေတြ ရွိပါတယ္။ ကုန္ပစၥည္း အမ်ိဳးအစား တစ္ခုမွာ ထုတ္လုပ္သူ ေတြတစ္ဦး မက ရွိတယ္။ သံုးစြဲသူေတြက သူတို႕ သေဘာ ႏွစ္ျခိဳက္တဲ့ ကုန္ပစၥညး္ကို ေရြးခ်ယ္ ပို္င္ခြင့္ရွိပါတယ္။ ထုတ္လုပ္သူေတြ ထဲမွာ ျပိဳင္ဆိုင္မႈေတြ ရွိလို႕ သံုးစြဲသူေတြ အတြက္ ေစ်းေတြ သက္သာ လာမယ္။

4. The Right to Be Heard
တစ္စံုတစ္ဦးက သံုးစြဲသူေတြ ကုန္ပစၥည္းတစ္ခုေၾကာင့္ မေက်မနပ္ ျဖစ္လို႕ Complain တက္တဲ့အခါ နားေထာင္ ေပးရမယ္။ ျပီးေတာ့ မေက်မနပ္ခ်က္ကို ေျပေပ်ာက္သြားေအာင္ စီစဥ္ေပးရမယ္။ တိုးတက္ လာတာနဲ႕ အမွ် ထုတ္လုပ္သူေတြက သံုးစြဲသူေတြကို ပိုအေလးထားလာတယ္။ ေစ်းကြက္မွာ ျပိဳင္ဆိုင္မႈေတြ ျပင္းထန္လာတာနဲ႕ အမွ် ထုတ္လုပ္သူေတြက သံုးစြဲသူေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ ဂရုတစိုက္ ရွင္းျပလာၾကတယ္။ နားေထာင္လာၾကတယ္။

5. The Right to Consumer Education
၁၉၇၅ မွာ သမၼတ Gerald Ford က ဒီအခ်က္ကို Consumer bill of rights ထဲကို တင္သြင္းခဲ့ပါတယ္။ ဒီအခ်က္ေၾကာင့္ သံုးစြဲသူေတြ အားလံုးဟာ သူတို႕ရဲ႕ ကုန္ပစၥည္း တစ္ခုကို သံုးစြဲရင္ ဒီလို ဒီလို အခြင့္အေရးေတြ ရွိေနေၾကာင္း ေျပာျပခံရမယ္။ ဥပမာ မေက်နပ္ရင္ ျပန္လာေပးျပီး ပိုက္ဆံ အျပည့္ ျပန္ ယူလို႕ ရတယ္ ဆိုတဲ့ Refunding ရွိေနေၾကာင္း ေျပာျပခံ ရမယ္။

6. The Right to Service
၁၉၉၄ မွာ သမၼတ Bill Clinton က ထည့္သြင္းခဲ့တာပါ။ သံုးစြဲသူေတြ အဆင္ေျပရမယ္။ ထုတ္လုပ္သူေတြက သံုးစြဲသူေတြကို ယဥ္ေက်း ေလးစားစြာ ဆက္ဆံရမယ္။ ကုန္ပစၥည္း အဆင္ မေျပမႈေၾကာင့္ လုိအပ္ခ်က္ေတြ ျပႆနာေတြ ရွိလာခဲ့ရင္ ထုတ္လုပ္သူေတြက တာ၀န္ရွိတယ္။

ဒီ အခ်က္ ၆ခ်က္က သံုးစြဲသူေတြ ကို ကာကြယ္ေပး ေနပါတယ္။ ဒီလို ကာကြယ္မႈ ေတြ မရွိရင္ ဘာျဖစ္မလဲ ဆိုတာ ဥပမာ ေပးဆိုရင္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႕ တိုင္းျပည္ကိုပဲ ဥပမာ ေပးရပါမယ္။ ALPINE ေသာက္ေရသန္႕ကို ေသာက္သံုးျပီး ၀မ္းေလွ်ာ သြားလို႕ တရားစြဲခ်င္ ပါတယ္ဆို၇င္ေတာ့ တရားရံုးက ရိုက္လႊတ္ လိုက္ပါမယ္။ Air Bagan ကေန လက္မွတ္၀ယ္ျပီး ေရာင္းစာေရး တစ္ဦးနဲ႕ မေက်နပ္လို႕ ငါ့ကို ပိုက္ဆံျပန္ေပး ဆိုလို႕ကေတာ့ Sorry ပါပဲ။ City Mart ကေန တူညီတဲ့ ပစၥည္းေတြ ၁သိန္းဖို႕ ၀ယ္လာျပီး မေက်နပ္လို႕ ျပန္သြားေပးျပီး ပိုက္ဆံ ျပန္ေတာင္းရင္ေတာ့ "အားနာပါတယ္" ဆိုတဲ့ စကားနဲ႕ ေျဖသိမ့္ ရပါမယ္။ မုန္႕ဟင္းခါး တစ္ပြဲ စားျပီး မျဖစ္သင့္တဲ့ ေရာဂါ ေတြ ျဖစ္လာရင္ Complain တက္ျပီး ျပန္လည္ တစ္စံုတစ္ခု ေပးဆပ္ ခံရဖို႕ ေစာင့္ေနရင္ေတာ့ မွားသြားပါဦးမယ္။ (မွတ္ခ်က္ - ဒါေတြ အားလံုး ဥပမာ သက္သက္ ေတြသာ ျဖစ္သည္။)

တစ္ခ်ိန္က်ရင္ တိုင္းျပည္ တိုးတက္လာျပီး လူ႕အခြင့္အေရးဆိုတာ ရွိလာခဲ့ရင္ ဒါေတြ အားလံုး အေကာင္အထည္ ေပၚလာမည္လို႕ ယံုၾကည္ပါတယ္။

Tea