Black Hole ဖန္တီးႏိုင္သည္ဟု ယူဆၾကေသာ Large Hadron Collider (LHC)

ကၽႊန္ေတာ္ ေမာင္ပိန္ ပိုစ့္ မေရး ျဖစ္တာလဲ တစ္နွစ္ေလာက္ ရိွေတာ့မယ္နဲ့ တူတယ္။ ဟိုတစ္ေလာက အင္တာနက္ အႏၱရာယ္ မ်ားတဲ့ ၀က္ဆိုက္ ကေန ဖိုင္ေတြ ေဒါင္လို့ လုပ္လိုက္တာ ကြန္ပ်ဴတာ ပိုး၀င္ျပီး စက္ေလာင္ ေတာ့မယ္ အထိ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ windows တစ္ခုလုံး အစအဆုံး ျပန္သြင္း တာေတာင္ မျပီးေသးဘူး ကြန္ပ်ဴတာ screen ပါ ခရမ္းေရာင္ အဆင္း ေၾကာင္း ျပျပီး ၾကြသြား ရွာတယ္။ အဲ့ဒါနဲ႕ ေက်ာင္းမွာရိွတဲ့ techdesk ကို ယူသြားျပီး myhome16 မွာ Blog ျမန္ျမန္ ျပန္ေရး နိုင္ေအာင္ အားသြန္ ခြန္စိုက္ ၾကိဳးစား ခဲ့ရတယ္။ ေနာက္ဆုံး တစ္ပတ္ေလာက္ ၾကာေတာ့ Dell က ပစၥည္း ပုိ႕လာ ေပးေတာ့မွ ကၽႊန့္ေတာ့္ ကြန္ပ်ဴတာ ျပန္ေကာင္း သြားရွာ ေတာ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ windows အသစ္ ျပန္သြင္းလိုက္ေတာ့ ကြန္ပ်ဴတာထဲမွာ ပင္ပင္ပန္းပန္း ၁၀ နွစ္စာ myhome16 မွာတင္ဖုိ႔ ၾကိဳတင္ ေရးထားေသာ post မ်ား techdesk လူသားေတြ ရွင္းလိုက္တာ အကုန္ ပါသြားတယ္…. ဒါ့အျပင္ ျမန္မာ font ကလဲ အသစ္ ျပန္သြင္းျပီး အလုပ္ မလုပ္လုိ႔ အင္တာနက္ေပၚမွာ google လုပ္၊ ေျဖရွင္းနည္း ရွာတာ တစ္ပတ္ေလာက္ ၾကာသြားတယ္။ ဒီဟာ ေတြကေတာ့ ဘာျဖစ္လို႔ ကၽႊန္ေတာ္ ေမာင္ပိန္ ပို႔စ္နုစ္ပတ္ တိတိ မတင္နိင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္ မ်ားထဲကတစ္ခုပါပဲ။ အားလုံးေတာ့ ခြင့္လြတ္ၾကပါ။

ကၽႊန္ေတာ္ ဒီတစ္ပတ္ေတာ့ ရူပေဗဒနဲ့ ပတ္သက္တဲ အေၾကာင္းအရာ တစ္ခုအေၾကာင္း ေျပာျပ သြားပါမယ္။ ဒီဟာကေတာ့ Black Hole ကို ဖန္တီး ေပး နိုင္သည္ဟု လူေတြက ယူဆၾကေသာ LHC(large Hadron Collider) ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ LHC နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေတာ့ အျငင္းပြား စရာ အရာ ေတာ္ေတာ္ေလး မ်ားရွာ ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဆိုပါ ျပသာနာမ်ား မေျပာခင္ LHC ရဲ႕ သမိုင္းေၾကာင္းနဲ႕ ယင္းကို ေဆာက္ရျခင္း ၏ အေၾကာင္းမ်ား ကို ေရွးဦးစြာ ကၽြန္ေတာ္ ရွင္းလင္း သြားပါမယ္။


သမိုင္းေၾကာင္းေတာ့ ဒီလိုရိွပါတယ္…

၂၀ ရာစု အစပိုင္း ကေတာ့ သိပၸံပညာရဲ့ အတုိးတက္၊ အထြန္းကားဆုံး အခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။ Alberb Einstein ရဲ့ Relativity Theory နဲ့ Photoelectric effect တုိ႕ ဟာ ကမၻာၾကီး အေပၚ လူသား ေတြရဲ့ အျမင္ကို အၾကီးအက်ယ္ ေျပာင္းလဲ ခဲ့ ရုံမ်ွမက ရုပေဗဒ ေလာက ၾကီးကို လည္း အၾကီး အက်ယ္ ေျပာင္းလဲ ခဲ့ပါတယ္။ Quantum mechanics ကလဲ ဒီကေန စျပီး ျဖစ္ထြန္း လာခဲ့ပါတယ္။ electron, nucleus စသည့္ အေျခခံ အက်ဆုံး ျဖစ္ေသာ အရာမ်ားကို ဥေရာပ တိုက္မွာ တျဗဳန္းျဗဳန္း ေတြရိွခဲ့ ၾကပါတယ္။ ဒုတိယ ကမၻာ စစ္ျပီးေတာ့ အေမရိကန္ ကေတာ့ သိပၸံ ေလာက ကို ဦးေဆာင္ ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း သိပၸံပညာ အတြက္ ပိုျပီးေတာ့ အဆင့္ျမင့္ေသာ စက္ပစၥည္းမ်ား အေပၚ ရင္းနွီး ျမွုပ္နွံဖုိ႔လိုေၾကာင္း အေမရိကန္က ၾကိဳတင္ ျမင္ကာ ဓတ္ေရာင္ခ်ီ စက္မ်ားနွင့္ particle accelerator မ်ားကို တည္ေဆာင္ခဲ့ ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ရူပေဗဓ စီမံကိန္းမ်ားကို တစ္နိုင္တည္းက မဦးေဆာင္နုိင္တာနဲ့ အညီ (particle accelerator ေဆာက္ခနဲ့တင္မဲြသြားေလာက္တယ္) ဥေရာပနိုင္ငံ အမ်ားစုဟာ အခ်င္းခ်င္း ေပါင္းျပီး CERN( European Council for Nuclear Research) ကို တည္ေထာင္ ခဲ့ပါတယ္။ CERN ေၾကာင့္မလို့ အေရးၾကီးတဲ့ ရူပေဗဒ နိယာမမ်ားကို သက္ေသ ျပနိုင္ ခဲ့ပါတယ္။ 1971 နွစ္တြင္ Intersecting Storage Rings proton-proton collider စတင္ခဲ့ျပီး proton-antiproton collider ကို 1981 ခုနွစ္တြင္ စတင္ လုပ္ေဆာင္ ခဲ့ကာ ေနာက္နွစ္နွစ္ ၾကာေတာ့ W နွင့္ Z particle မ်ားကို ေတြ႔ရိွခဲ ပါတယ္။ ေတြ႔ရိွမွု ေၾကာင့္ သိပၸပညာရွင္ မ်ားဟာ လၽွပ္စစ္ ဆဲြအားနဲ့ weak force တုိ႔ကို unified field theory ေအာက္တြင္ ေအာင္ျမင္စြာ သက္ေသ ျပနိင္ခဲ့ပါတယ္။ ကမၻာေပၚတြင္ အၾကီးဆုံးေသာ LEP(large electron positron collider) ကိုလည္း CERN မွာဘဲဆက္လက္တည္ေဆာက္ခဲ့ကာ ယင္းေၾကာင့္မလို႔ sub-atomic particle မ်ားနဲ့ ပတ္သက္ေသာ တန္ဖိုး မ်ားကို အလြန္ တိက်စြာ တိုင္း နိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ LEP မွရေသာ data မ်ားသည္ တိက် လြန္းလို႔ ၄င္း data မ်ားသည္ ယခုလက္ရိွ စမ္းတပ္ နုိင္သည့္ energy level ကိုေက်ာ္လြန္ သည့္ အျဖစ္ အပ်က္မ်ား ကိုပင္ ခန့္မွန္း နိုင္ပါတယ္။ ယင္းေၾကာင့္ ေနာက္ပိုင္း energy level ပိုျမင့္ေသာ အဆင့္တြင္ ေတြ႔ရိွနုိ္င္မည့္ အရာမ်ားကို ခန့္မွန္း ခြင့္ေပး ေနပါတယ္။

ဒီခန့္မွန္းခ်က္မ်ားကို လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ဖုိ႔ လိုအပ္ေသာ စြမ္းအင္ ပမာဏသည္ 1TeV (1GeV) မ်ွရိွပါတယ္။ ဒီ ရူပေဗဒ နယ္ပယ္ အသစ္ကို ေတြ႔ရိွဖုိ႔ ၊ အနာဂတ္တြင္ ေတြ႔ရိွမွုမ်ား ထပ္မံ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရန္ ရူပေဗဒ ပညာရွင္ မ်ားသည္ LHC(large Hadron Collider) ေပၚ မူတည္ ေနပါတယ္။ LHC ဟာ CERN ရိွတဲ့ အရင္ ေနရာ မွာဘဲ တည္ရိွျပီး CERN မွာရိွတဲ့၂၇ ကီလုိမီတာ ရွည္ေသာ LEP tunnel နွင္႔ တျခား အရာမ်ားကို ျပန္လည္ အသုံးခ်မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ LHC ရဲ့ ထူျခားခ်က္ ကေတာ့ ေနာက္ဆုံးေပၚ superconducting magent နွင့္ accelerator technology ကိုသုံးထားျခင္းဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ယင္ LHC သည္ ပိုရိုတုံ (proton) particle မ်ားကို ၇ TeV စြမ္အင္ျဖင့္ တိုက္ေစနုိင္ျပီး ထိေတြ႔ ဓာတ္ျပဳမွုနွုန္း ကို လည္း ျမန္ေစ ပါတယ္။ ထုိ႔ျပင္ ယင္းသည္ ခဲ စေသာ အရြယ္ ပိုၾကီးေသာ particle မ်ားကို 1250 TeV ျဖင့္လည္း အခ်င္းခ်င္း တုိက္ေစ နိုင္ပါတယ္။ အခုလက္ရိွ အေမရိကန္မွာ ေဆာက္ေနေသာ Heavy Ion Collider ရဲ့ စြမ္းအင္ အစ ၃၀ ရိွပါတယ္။ ဒီ LHC မွရိွမည့္ ပညာေရး ဆိုင္ရာ၊ သိပၸံဆုိင္ရာ အက်ိဳး ေက်းဇူး မ်ားသည္ အလြန္ပင္ ၾကီးလွပါသည္။ အနာဂတ္ ရူပေဗဒ ပညာရပ္ရဲ့ အသက္ ေသြးေၾကာလုိ႔ပင္ ေျပာလုိ႔ရပါတယ္။


ယေန႔ LHC…

Large Hadron Collider ကိုေျမေအာက္ မီတာ ၅၀ မွ မီတာ ၁၇၅ နက္ေသာ ေျမေအာက္ရွိ ကီလိုမီတာ ၂၇ မီတာ ရွည္တဲ့ စက္၀ိုင္းပုံ လိွုင္ေခါင္းထဲတြင္တည္ေဆာက္ထားပါတယ္။ ၄င္းသည္ ဆီြဇလန္ နွင့္ ျပင္သစ္နိုင္ငံ နွစ္နိုင္ငံ နယ္စပ္တြင္ တည္ရိွပါတယ္။

LHC တြင္ ပထမဆုံးေသာ particle beam မ်ားကို စက္တင္ဘာလ ၁၀ ရက္ ၂၀၀၈ ခုနွစ္တြင္ စတင္ စမ္းသပ္ ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီလုိ လုပ္ေဆာင္ ေနခ်ိန္တြင္ superconducting သံလိုက္ တခ်ိဳ႔သည္ ပုံမွန္အတိုင္း မလုပ္ေဆာင္ခဲ့ ေသာေၾကာင့္ စမ္းတပ္မွု တစ္ခုလုံးကို ရပ္ဆိုင္း လိုက္ရကာ ျပန္လည္ ျပဳျပင္မွုမ်ား လုပ္ေဆာင္ ေနရပါတယ္။ ယင္း အမွား သည္ ညံ့ဖ်င္းစြာ ျပဳလုပ္ ထားေသာ လ်ွပ္စစ္ စက္ ကိရိယာငယ္ တစ္ခုေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ယင္းေၾကာင့္ ေဒၚလာ ၁၀ ဘီလီလွ်ံ တန္စက္ၾကီးကို ၃လ ေလာက္ အနားေပျပီး အျပဳအျပင္ လုပ္ရေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ superconducting magnet ေတြကို အေအး ခံေသာ ဟီလီယံ ဓာတ္ေငြ႔ ၆ တန္မွ် အျပင္ကို ယိုစီး သြားခဲ့ ရံုမွ်မက သံလိုက္ ၂၉ တုံးကိုလည္း ျပန္လည္ ျပဳျပင္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ျပင္ခကလည္း ေစ်းမနည္း ပါဘူး။ ေဒၚလာ ၂၁သန္း ကုန္မယ္လုိ႔ တြက္ခ်က္ ထားပါတယ္။


ေနာက္တစ္ပတ္ဆက္ရန္…